Baltasar Bekker

Balthasar Bekker (Metslawier, 20 maart 1634 – Amsterdam, 11 juni 1698) was een Nederlands predikant en theoloog, een bestrijder van bijgeloof en een van de voorlopers van de Verlichting. Zijn belangrijkste werken waren de aanpassingen voor de Bijbel aan de heersende en antieke denkbeelden. Levensloop Balthasar Bekker was de zoon van de uit Bielefeld afkomstige predikant Henricus Bekker. Hij studeerde in Groningen bij de beroemde hoogleraar Oosterse talen Jacob Alting en aan de Universiteit van Franeker. Na twee jaar kon hij de functie als rector van de Latijnse school opgeven, toen hij werd gestuurd naar Oosterlittens (1657). Nieuw was dat hij daar op zondagmiddag preekte. Hij promoveerde in 1665 in de theologie en schreef verschillende catechisatieboekjes. In 1666 ging hij naar Franeker. Bekker was een aanhanger van René Descartes en begon aan alles te twijfelen. Hij geloofde niet in de ziel en was het niet eens met Thomas van Aquino, die het geloof in andere geesten, afgezien van God, ook goed vond. Ook Aristoteles was niet zijn voorbeeld. Er ontstond in 1670 een heftige strijd naar aanleiding van zijn boek De Vaste Spijse der Volmaakten. In 1672 werd hij door de Synode van socinianisme vrijgesproken. In 1683 reisde hij twee maanden door Engeland en Frankrijk en bezocht Cambridge, Oxford, Parijs en Leuven. Bekker had grote belangstelling voor vestingbouw en wiskunde en had oog voor sociale verhoudingen. In het boek Ondersoek van de betekening der Cometen, bij van degene, die in de jaren 1680, 1681 en 1682 geschenen hebben, verkondigde hij, nadat gedurende twee maanden in bijna heel Europa een komeet te zien was geweest, de mening dat kometen geen rampen aankondigden. Hij werd fel bestreden en door collega's aangevallen. In 1688 schreef hij zijn bekende Verklaring over de voorzeggingen van Daniël waarin hij de droom van Nebukadnezar als onderwerp behandelde. In 1691 schreef Bekker een bestseller De betoverde weereld. Hierin verzette hij zich tegen de gemenerik. Tovenarij was voor Bekker een bron van humor en spot. Nadat zijn boek uitgekomen was stond de Republiek te trillen op haar benen. In twee maanden tijd werden 4.000 exemplaren verkocht. Er verschenen tweehonderd boeken en pamfletten, waarvan slechts drie in het Latijn, wat erop wijst dat er onder een breed publiek belangstelling voor bestond. In 1693 verscheen een Duitse, in 1694 een Franse en in 1695 een Engelse vertaling. Zijn opvattingen brachten hem in conflict met kerkelijke autoriteiten. Het werd hem onmogelijk gemaakt te preken. Bekker werd in 1692 uitgesloten van het Avondmaal en afgezet als predikant. Balthasar stierf in Amsterdam, maar ligt begraven in het familiegraf van zijn tweede vrouw Froukje. Een maand na zijn dood werd hij toegelaten als lid van de Royal Society, na op 18 mei te zijn voorgedragen. De betoverde weereld heeft meer dan een eeuw de mensen beziggehouden. Het werk gaf de aanzet tot de afschaffing van de heksenvervolgingen. Bekker heeft ertoe bijgedragen dat men de bewoners van de dolhuizen niet als bezetenen, maar als zieken ging beschouwen. In 2002 is er van hem een standbeeld geplaatst in het centrum van Metslawier (Noord-Oost Friesland).

Baruch Spinoza

Spinoza is de beroemdste filosoof van Nederland: hij hoort bij een kleine groep filosofen die veel hebben betekend voor de geschiedenis van het denken. Benedictus de Spinoza werd in 1632 geboren in Amsterdam, eigenlijk heette hij Baruch d’Espinoza, hij was een zoon van joodse ouders die uit Portugal gevlucht waren. Hij overleed aan een longziekte in 1677 in Den Haag. Spinoza leefde erg sober. Hij verdiende zijn geld met het slijpen van brillenglazen en het slijpen van lenzen voor microscopen. De kans is groot dat zijn longziekte erger is geworden door het stof wat hij bij het slijpen heeft ingeademd. De roepnaam van Spinoza was Bento, dit betekend in het Portugees hetzelfde als Baruch (Hebreeuws) en Benedictus (Latijn), namelijk ‘de gezegende’. Hij leerde Nederlands, Portugees, Spaans, Hebreeuws later schreef hij in het Latijn. Na zijn religieuze opvoeding kwam hij in 1656 in botsing met de Amsterdamse joodse gemeenschap. Dit was niet eens omdat hij kritiek had op het orthodoxe geloof, maar vooral omdat hij zijn uiterlijk niet wilde veranderen en zich aanpassen volgens de regels van het geloof. De Republiek was in vergelijking met andere landen tolerant en niet zo streng tegen kritische denkbeelden, maar toch moest Spinoza voorzichtig zijn. Heel veel werk heeft hij niet gepubliceerd en andere werken die hij wel heeft gepubliceerd waren onder een schuilnaam. Zijn belangrijkste werk de Ethica werd pas na zijn dood uitgegeven. In het jaar 1672 werden de gebroeders De Witt vermoord door een Oranjegezinde groep mensen, zonder dat iemand daartegen in actie kwam. Spinoza vond dit zo erg dat hij een plakkaat naar de plek wilde brengen met de tekst ‘ultimi barbarorum’ (‘ergste barbaren’). Zijn huisbaas en vriend hield hem tegen en redde zo misschien wel zijn leven. In zijn boek ‘Tractatus theologico-politicus’ gaf Spinoza een uitleg van de bijbel en in de ‘Tractatus politicus’ had hij het over de democratie en over het grote belang van vrijheid van meningsuiting. De Ethica is het meesterwerk van Spinoza. (voluit Ethica Ordine Geometrico Demonstrata, dat betekent "op wiskundige wijze uiteengezet"). De Ethica moest mensen leren hoe ze verlichting van hun lijden konden vinden. Het boek had een praktisch doel. De mens moest leren inzien dat God niet buiten de schepping staat, maar dat alles wat bestaat, en dus ook de mens zelf, een verschijning is van God. Om hierachter te komen was het belangrijk om onafhankelijk te zijn en kalm te blijven bij discussies. Spinoza gedroeg zich er zelf ook naar: hij argumenteerde altijd kalm, overwogen en redelijk. Hij liet zich niet uitdagen. De Ethica lijkt te zijn geschreven als een meetkundig systeem. Spinoza maakte gebruik van definities en stellingen: zo probeert hij in moeilijke tijden de zaken objectief te bekijken. Door de geschiedenis heen hebben veel lezers geklaagd dat het boek moeilijk te lezen is, maar Spinoza schreef in de laatste zin van zijn Ethica: ‘Alles wat voortreffelijk is, is even moeilijk als zeldzaam.’

De encyclopedisten

De encyclopedisten zijn een groep Franse 18e-eeuwse wetenschappers en filosofen die samenwerkten aan het maken van de Encyclopédie. Denis Diderot en Jean Le Rond d'Alembert schreven de eerste Franstalige Encyclopédie en vatten vanalles hierin samen, er stond niet alleen kennis in maar ook gaven ze veel kritiek over bijvoorbeeld de politiek en de kerk. De encyclopedisten worden als een filosofische stroming beschouwd omdat zij kennis verzamelden, zin en onzin uit elkaar hielden, en veel kritiek hadden op de kerken en hun macht, de absolute vorsten en het heersende bijgeloof. De encyclopedie werd gezien als een verzamelpunt van informatie. De encyclopedisten hebben een belangrijke rol gehad in de Europese verlichting en bij het bestrijden van het bijgeloof. De encyclopedie liet zien dat natuurwetten onveranderlijk zijn. Dat stond tegenover het magische denken van de kerken en de middeleeuwen.

Hugo de Groot

Hugo de Groot is vooral bekend van het verhaal over Loevestein. Hij zat hier gevangen sinds 1619 omdat hij het land had veraden. Maar Hugo is hieruit gekomen met een slim plannetje dat hij had bedacht. Hij ging in een boekenkist zitten en werd zo uit Loevestein gedragen. Hugo de Groot is in 1598 geboren in Delft en ging op 11-jarige leeftijd studeren aan de Leidse universiteit.Hij werd hier gezien als de opvolger van Erasmus. De Franse koning noemde hem 'het wonder van Holland'. Hij was een alleskunner. Hij schreef veel werken op theologisch, juridisch en historisch gebied. Één van zijn juridische werken is 'iure belli ac pacis' (‘Over het recht van oorlog en vrede’). De mensen in het buitenland vinden Hugo de Groot helemaal geweldig en zien hem als een groot rechtsgeleerde, in Nederland werd hij vooral gezien als 'die gevangene die gevlucht is'.

Jean-Jacques Rousseau

Jean-Jacques Rousseau leefde van 1712 tot 1778. Hij werd geboren in Genève. Tot zijn 10e jaar is Rousseau opgegroeid bij zijn tante. Die tante was erg muzikaal. Na zijn 10e jaar ging hij weer terug bij zijn vader wonen. Toen zijn vader werd beschuldigd van iets vluchtte hij weer uit de stad. Rousseau ging toen samen met zijn neef bij een predikant wonen en daardoor zag hij in de leven op het platteland nog helemaal niet zo erg was. Vanaf zijn 12e ging hij bij een notaris werken maar die hebben hem slecht behandeld en daarom heeft hij Genève verlaten. Madame de Warens gaf Rousseau raad en zei zat hij naar Turijn moest gaan. Daar liet hij zich een paar dagen daarna dopen. Rousseau maakte ook veel reizen en hield erg van muziek. In 1742 trok hij naar Parijs. Hij hoopte dat de mensen daar belangstelling hadden voor zijn muziek. Hij was een schrijver en filosoof. Ook maakte hij muziek. Hij verdiende zijn geld ook met het maken van muziek, eigenlijk kopieerde hij de muziek maar ook verkocht hij kruiden om mensen te genezen. Rousseau was een belangrijke filosoof. Hij heeft veel invloed uitgeoefend op verschillende terreinen zoals politiek en literatuur. Du contrat social is het spraakmakendste boek wat hij ooit geschreven heeft. Op een gegeven moment trok Rousseau zich terug en keerde hij zich tegen al zijn rationele en atheïstische vrienden. Hieruit blijkt dat Rousseau een lastige man is geweest. Vaak wordt hij in verband gebracht met totalitaire denkers. Rousseau zegt dat de mens van nature goed is, alleen door ervaring in de samenleving zijn alle goede waarden en normen van de mens vervangen. Rousseau vond dat de huidige staat een schepping was van de machtigste mensen puur uit hun eigen belang. Du Contrat Social ou Principes du droit Politique is een maatschappelik verdrag dat ervoor zorgt dat het volk alle macht heeft. Dit staat tegenover het absolutisme. Rousseau wordt aan de ene kant gezien als iemand door voor de democratie is, maar ook verschillende totalitaire denkers beroepen zich op Rousseau. Hieruit kun je opmaken dat Rousseau veel tegenstrijdigheden had.

Montesquieu

Montesquieu werd geboren op 18 januari 1689 in Bordeaux en stierf in Parijs op 10 februari 1755. Montesquieu was een Frans filosoof. De democratie zoals wij die nu kennen is ook deels gebaseerd op de ideeën van Montesquieu. Montesquieu wordt gezien als een van de grondleggers van de sociologie en als een heel belangrijk iemand voor de Verlichting. Montesquieu heeft eerst gestudeerd aan het Collège van Harcourt. In 1714 werd hij voorzitter van het parlement van Bordeaux. Zijn huwelijk vond plaats op 30 april 1715, hij trouwde met Jeanne de Lartigue. Zij was protestant en kwam uit een rijke familie. In 1716 ontvangt Montesquieu een erfenis van zijn oom, hij werd président à mortier van het parlement van Bordeaux en kreeg hij het stuk land van de Montesquieu. In die tijd begon zijn interesse voor politiek en wetenschap op te komen. In 1715 was Lodewijk XIV overleden en daardoor is eigenlijk zijn interesse gekomen. Frankrijk veranderde in politiek opzicht erg drastisch omdat Lodewijk XIV overleden was. In 1728 werd hij lid van de Académie français omdat hij zijn functie in het parlement had opgegeven omdat hij veel schulden had. In 1728 begon hij met reizen door een groot deel van Europa zoals Oostenrijk, Italië en Duitsland. Toen hij in 1731 terugkeerde naar Frankrijk trok hij zich terug in een kasteel om te zich te richten op het schrijven. Zijn werken: In 1721 kwam de roman Perizsche brieven uit. Dit gaat over twee Perzen die Europa bezoeken. Met dit boek is Montesquieu bekent geworden. In 1734 kwam het boek Considérations sur les causes de la grandeur des Romains et de leur décadence uit. Zijn invloed: Montesquieu heeft voor een ontwikkeling in het strafrecht gezorgd. Door hem is eigenlijk de triaspolitica ontstaan. Dat houdt in dat de macht in 3 gebieden is verdeeld: rechtsprekende macht, uitvoerende macht en wetgevende macht.

Verlichting; defenitie

De Verlichting is de naam die gebruikt wordt om een politieke en filosofische beweging aan te duiden die de opvattingen over politiek, filosofie, wetenschap en religie binnen de Westerse wereld grondig wijzigde. De Verlichting bekritiseert geloof en onredelijkheid en gaat zoeken naar nieuwe kennis (wetenschap en nieuwe samenlevingsvormen met als idealen rechtvaardigheid, democratie en mensenrechten. De Verlichting duurde van ca. 1650 tot de Franse revolutie(eind 18e eeuw). Men spreekt ook van de eeuw van de rede. Men ging in de tijd van de Verlichting zoeken naar de waarheid d.m.v. de ratio (het verstand). De wetenschap ontwikkelde zich snel. De eeuwenoude heerschappij van de theologie binnen de wetenschappen werd doorbroken door de opkomst van andere wetenschappen. Empirische kennis en kennis die volgens de methode van experimenteren, zou traditionele kennis en gewoonten moeten vervangen. Men kwam erachter dat in de natuur wetten konden worden ontdekt. Zo meende Isaac Newton dat in het heelal wetten golden die door de mens ontdekt konden worden. Hij ontdekte bijvoorbeeld dat er zwaartekracht ontstond, Antonie van Leeuwenhoek vond de microscoop uit en Christiaan Huygens het slingeruurwerk (later de klok). Verlichting ; Wetenschap & Encyclopedie Kennis is macht, meenden velen. Kenmerkend voor de Verlichting is dan ook de poging om te komen tot een kritisch en samenvattend overzicht van de stand van het weten; de beroemde Encyclopedie. Deze kwam tot stand onder leiding van Denis Diderot en Jean d'Alembert, maar ook andere grote namen als Voltaire, Rousseau en Montesquieu hielpen bij het maken van de Encyclopedie. Diderot was tussen 1750 en 1776 samen met d'Alembert redacteur van de beroemde Encyclopedie. De Encyclopédie kende veel tegenstanders; in 1759 werd de Encyclopédie formeel verboden. De Encyclopédie was door de nadruk op religieuze tolerantie, vrijheid van gedachten en een democratische geest een bedreiging voor de aristocratie. In 1773 ondernam Diderot een journalistieke reis door Holland. (Voyage en Hollande). De encyclopedisten hebben veel bijgedragen aan de Europese Verlichting. De Encyclopédie toonde hoe de wereld door mechanische wetten werd bepaald en dat natuurwetten onveranderlijk zijn. Dat stond haaks op het magische en gelovige denken van de Middeleeuwen.

Voltaire

Voltaire was een Fransman hij werd geboren in 1694 in Parijs. Zijn echte naam was François Marie Arouet. Hij was een schrijver en filosoof, hij werd als de belangrijkste vertegenwoordiger van de Verlichting gezien. Voltaire schreef naast filosofische boeken en artikelen ook drama, romans en geschiedkundige werken. Maar ook theaterrecensies en essays over strafrecht en staatkundige gebeurtenissen. Voltaire zijn satirische geschriften, waar kritiek op de regering en het hof in stond, brachten hem al snel in de problemen. Zo werd hij ook in 1717 opgesloten in de Bastille, een gevangenis in Frankrijk. Zijn gevangenschap was totaal niet zwaar, hij kon er blijven schrijven en studeren. Dus kon eigenlijk gewoon doorleven. Voltaire bracht een succesvolle uitvoering van zijn tragedie Oedipus op in 1719, op dat moment werd hij de geliefde hofdichter en de koning respecteerde hem. In Oedipus staat dat hij de kerk aanvalt, maar het feit dat het om een klassiek drama gaat behoedt hem toch voor vervolgingen. Later zorgt Voltaire er zelf toch voor dat hij te ver gaat. In zijn epos Henriade noemt hij een aantal misdaden op die in de loop van de eeuwen door de godsdienst uitgevoerd zijn en waarbij de godsdienst gebruikt werd als begin om oorlogen en kruistochten uit te voeren. Wat het ergste was wat Voltaire aanrichtte was dat hij de koning als een gewone sterveling afbeeldde en niet als een halfgod zoals ze hem zagen. In 1726 ging Voltaire ook naar Engeland. Hij had veel bewondering voor de tolerantie. Zo zei hij ook dat als in Engeland maar één kerk zou zijn dit tirannie zou betekenen, maar als er 2 zouden zijn ze elkaar fel zouden bestrijden, dus als er dertig kerkgenootschappen het ideaal zou zijn omdat ze dan elkaar in evenwicht zouden houden. In 1734 schreef hij zijn werk Lettres anglaises, waarin hij het politieke leven in Engeland en Frankrijk zou vergelijken, daardoor raakte hij weer in de problemen. In Parijs zouden zijn Engelse brieven openlijk verbrand zijn aangezien ze strijdig waren met de zedelijkheid, de godsdienst en het gezag. Hij wilde niet gearresteerd worden, dus vluchtte in 1733 naar Lotharingen. Daar heeft hij tien jaar gewoond en blijkbaar ontstonden daar zijn belangrijkste publicaties. Voltaire nam het met name op als verdediger van de mensenrechten en de religieuze tolerantie: hij was tegen de doodstraf, hij vond ook dat er betere hygiënische maatregelen zoals bijvoorbeeld een inenting tegen de pokken. Hij was ook voor de aristocratie en hij zou altijd streven naar sociale rechtvaardigheid. Wat opviel was dat Voltaire zei dat elke historische waarheid alleen een waarschijnlijke waarheid was. Zekerheid brengt men hier niet. Dit zou ook zijn kritische houding verklaren tegenover de oude tradities. Zo zei hij dat alleen zaken die door verschillende getuigen bevestigd waren kon men als waar aannemen. Daarbij vond hij ook dat elke getuigenis evenveel waard was dus de koning niet boven de getuigenis van een onderdaan stond. Voltaire zei dat de kennis uit het verleden toch wel belangrijk was, dat hielp ons het heden beter te begrijpen en om het in de toekomst beter te doen. Voltaire beoefende de geschiedschrijving als een historiën-philosophe dat betekend dat hij het verleden bekeek vanuit een zoeken naar filososfische waarheid. Voltaire verbleef van 1750 tot 1753 in Berlijn, hij was uitgenodigd door Frederik de Grote, die hem allang vereerde, maar hem toch na zijn voortijdig vertrek even vast zette. Voltaire bezocht Parijs vaak, daar was hij ook opgenomen als lid van de Franse Academie. Voltaire heeft nooit tot de grote filosofen behoord en meestal stond hij kritisch tegenover hen. De enige die hij wel bewonderde was John Locke omdat die de ervaring als het enige middel erkende om werkelijke kennis te vergaren. Voltaire stierf op 30 mei 1778, hij werd 83 jaar oud.